AKTUELNO

Na današnji dan umro je američki pisac Edgar Alan Po.

1571 - Španska, papska i mletacka mornarica potukle su tursku flotu kod Lepanta. U bici posle koje Turska više nikada nije postala velika pomorska sila, najmanje 25.000 Turaka je poginulo i potopljeno je 80 turskih brodova.

1813 - U Beograd su prodrle turske jedinice iz pravca Grocke. Pad Beograda, koji je Karadorde napustio 3. oktobra, označio je konačni poraz Prvog srpskog ustanka. Turci su uspostavili upravni aparat i organizaciju kakva je postojala pre izbijanja ustanka 1804. To je uključivalo ranije namete, ali i pojačanu represiju, sto je docnije izazvalo Hadži Prodanovu bunu 1814. kao i Drugi srpski ustanak 1815. posle kojeg su Turci ubrzano gubili pozicije u Srbiji.

1849 - Umro je američki pisac Edgar Alan Po, čiju poeziju karakterisu dubok pesimizam kao i neobična muzikalnost. Tvorac je kratke pripovetke strave iz koje je nastala moderna kriminalisticka i detektivska prica. Dela: poezija "Gavran", "Anabel Li", "Pobednik crv", "Zvona", "Pesme"; proza "Crna macka", "Price tajanstva i maste", "Avanture Gordona Pima", "Filozofija kompozicije".

Foto: Wikipedia

1860 - Tursko carstvo priznalo je carskim beratom (ukazom) Mihaila Obrenovića za kneza Srbije.

1865 - Rođen je srpski geograf Jovan Cvijić, osnivač antropogeografije i geomorfologije u Srbiji i Srpskog geografskog društva, profesor i rektor Univerziteta u Beogradu, predsednik Srpske kraljevske akademije, pocasni doktor pariske Sorbone i Karlovog univerziteta u Pragu. Veoma su značajni njegovi radovi o migracijama, o morfologiji i hidrografiji Dinarskog krsa i drugih kraskih predela, tektonici i glacijaciji planina Balkanskog poluostrva, studije o Jadranskom primorju, balkanskim kotlinama i poljima, Šumadiji i Panonskom basenu. Odigrao je vaznu ulogu kao savetnik srpskih drzavnika na mirovnim pregovorima u Parizu (Versaju) posle Prvog svetskog rata. Dela: "Osnove za geografiju i geologiju Makedonije i Stare Srbije", "Antropogeografski problemi Balkanskog poluostrva", "Balkansko poluostrvo i juznoslovenske zemlje", "Geomorfologija","Etnogeografske karte jugoslovenskih zemalja", "Geografska karta Jugoslavije".

1885 - Rođen je danski atomski fizicar Nils Henrik David Bor, dobitnik Nobelove nagrade za fiziku 1922. koji je postavio teoriju strukture atoma, objasnio svetlosne spektre atoma vodonika i u Drugom svetskom ratu učestvovao u SAD u istraživanjima koja su prethodila izradi atomske bombe. Njegovim imenom nazvani su mnogi pojmovi u atomskoj fizici - "Borove orbite", "Borova teorija", "Borovi uslovi frekvencije", "Borov princip komplementarnosti", "Borov magneton".

1908 - Austro-Ugarska je i formalno objavila aneksiju (prisajedinjenje) Bosne i Hercegovine. Do aneksije je doslo uz podrsku Nemacke, i time je izazvana ozbiljna medunarodna kriza. Kako bi bio izbegnut sukob, sile Antante su izvrsile pritisak na Srbiju s ciljem da je prinude da zvanicno izjavi kako aneksija Bosne i Hercegovine "ne zadire u interese Srbije".

1914 - Roden je Mihailo Lalic, pisac, clan Srpske akademije nauka i umetnosti. Njegova tipicna tema su prilike u Crnoj Gori uoci i tokom Drugog svetskog rata. Bio je interniran u Grckoj tokom rata, ali je uspeo da prebegne grckim partizanima i postao je politicki komesar Jugoslovenskog bataljona. Dela: romani "Svadba", "Zlo proljece", "Lelejska gora", "Hajka", "Raskid", "Pramen tame", "Zatocenici", "Ratna sreca", "Dokle gora zazeleni", "Gledajuci dolje na drumove", pripovetke "Na mjesecini", "Izvidnica", "Prvi snijeg", "Gosti", "Poslednje brdo".

1915 - Počela je ofanziva Centralnih sila na Srbiju. Posle mesec dana žestokog otpora, nemačke i austrougarske trupe, oko 800.000 ljudi, su uz pomoć Bugara koji su napali Srbiju sa istoka, okupirale zemlju, a glavnina srpske vojske povukla se preko planina Albanije na grčko ostrvo Krf. Oporavljene srpske trupe probile su 1918. Solunski front sto je izazvalo slom Centralnih sila.

1919 - Osnovana je holandska avionska kompanija KLM, najstariji postojeći vazdusni prevoznik u svetu.

1931 - Rođen je juznoafricki nadbiskup Dezmond Tutu, borac protiv aparthejda, dobitnik Nobelove nagrade za mir 1984, prvi crnac koji je postao arhiepiskop anglikanaca u Južnoj Africi.

1935 - Društvo naroda označilo je Italiju kao agresora u Abisiniji (Etiopija).

1940 - Nemačke trupe su ušle u Rumuniju, što je imalo veliki strateški značaj zbog naftnih izvora u Ploestiju.

1949 - Proglašena je Nemacka Demokratska Republika s predsednikom Vilhelmom Pikom i premijerom Otom Grotevolom, cemu je prethodilo proglasenje Savezne Republike Nemacke 21. septembra 1949.

1953 - Preminula je srpska književnica i klasicni filolog Anica Savić-Rebac, profesor Univerziteta. Dela: "Problemi antičke estetike", "Antička demokratija i socijalni problemi", "Problemi predplatonske erotologije", komentar i prevod speva Tita Lukrecija Kara "O prirodi stvari".

1959 - Sovjetski vasionski brod "Luna 3" prvi je fotografisao tamnu stranu Meseca.

1959 - Umro je američki operski pevac i filmski glumac italijanskog porekla Mario Lanca, koji je ostvario niz nezaboravnih operskih uloga. Snimao je i filmove, uključujući film "Veliki Karuzo".

Foto: Wikipedia

1981 - Potpredsednik Egipta Hosni Mubarak postao je vršilac dužnosti šefa države dan pošto su islamski teroristi ubili predsednika Anvara el Sadata.

1985 - Palestinski teroristi oteli su u Mediteranu italijanski putnički brod "Akile Lauro" sa oko 440 ljudi uz pretnju da ce ga eksplozijom uništiti ukoliko Izrael ne oslobodi iz zatvora 50 Palestinaca.

1989 - Kongres Mađarske socijalističke radničke partije ukinuo je partiju koja je vladala tom zemljom 33 godine i umesto nje formirana je Socijalisticka partija Mađarske.

1999 - Nemačke kompanije i vlada ponudile su 3,3 milijarde dolara kompenzacija stotinama hiljada ljudi primoranih na prisilan rad tokom nacističke ere.

2001 - SAD su pokrenule vazdušne napade na Avganistan pošto su talibani odbili da izruče arapskog teroristu Osamu bin Ladena osumnjičenog za terorističke napade na Njujork i Vašington, 11. septembra.

2003 - Američki filmski glumac austrijskog porekla Arnold Svarceneger izabran je za guvernera Kalifornije, najmnogoljudnije države SAD.

2004 - U seriji eksplozija u egipatskim letovalištima na Sinaju, na granici sa Izraelom, poginule su 34 osobe, a ranjeno 105, mahom izraelskih građana. Najjača eksplozija bila je u Tabi, u hotelu "Hilton" čija je zapadna strana sa deset spratova uništena.

2004 - Kambodžanski kralj Norodom Sihanuk abdicirao je u korist sina Nordoma Sihamonia. Sihanuk je na presto stupio 1941. a 1954. proglasio je nezavisnost Kambodze od Francuske. Do tada Kambodža je bila sastavni deo Francuske Indokine (s Laosom i Vijetnamom). Osnovao je stranku Sargkum koja je 1955. i 1958. dobila izbore. Posle očeve smrti vratio se 1960. na presto, a 1970. zbacio ga je general Lon Nol, u državnom udaru izvedenom pod uticajem SAD. Za predsednika Kampucije, kako su Kambodžu preimenovali "Crveni Kmeri", izabran je 1975. ali je napustio zemlju već 1976. "Crveni Kmeri" su zbačeni vojnom intervencijom Vijetnama krajem 1978. a on je 1982. postao predsednik antivijetnamske koalicione vlade. Posle niza burnih političkih promena, 1993. ponovo je postao kralj Kambodže.

2004 - Najmanje 39 osoba je poginulo, a vise od 100 je povredeno u eksploziji automobila-bombe u pakistanskom gradu Multanu.

2006 - Ubijena je Ana Politkovska, ruska novinarka, komentator "Nove gazete" i dobitnica "Zlatnog pera Rusije" 2000. poznata kao nepomirljivi protivnik politike Moskve na Kavkazu. Autor je knjige "Putovanje u pakao-Čečenski dnevnik".

Foto: Wikipedia

2009 - Umro je Irving Pen, američki fotograf. Radio je portrete slavnih, modne fotografije, kao i umetničke fotografije, na kojima je dominirala stroga jednostavnost. Karijeru je započeo 40-ih kao fotograf časopisa "Vog". Slavu su mu doneli portreti Majlsa Dejvisa, Spensera Trejsija, Džordžije O'Kif i Pabla Pikasa. Jedna fotografija za koju je pozirala njegova supruga manekenka Lisa Fonsagrivs, prodata je 2004. za cak 57.000 dolara.

2012 - Preminuo je Mersad Berber jedan od najvećih slikara i grafičara negdasnje Jugoslavije. Rođen je 1940. godine u Bosanskom Petrovcu. Akademiju je završio u Ljubljani. Predavao je na Katedri za crtez i grafiku Akademije likovnih umetnosti u Sarajevu. Njegovo delo "Byzantium III" krasi kolekciju Tejt galerije u Londonu. Dobitnik je više od 50 nagrada i priznanja za svoj rad. Bio je, izmedu ostalog, clan Ruske akademije umetnosti.

#Vremeplov

'