Tačno 1.219 godine od rođenja Sina Božijeg Isusa Hrista, čovek asketskog izgleda, Imao je čvrstu nameru da stigne u Nikeju, današnji Iznik u Maloj Aziji. Dok je u srcu je nosio plan - da od vizantijskog cara Teodora Prvog Laskarisa i vaseljenskog patrijarha Manojla Sarantena traži samostalnost Srpske crkve.

Putnik na lađi koja se otisnula ka duhovnom središtu tadašnje rasparčane i oslabljene Vizantije bio jeromonah Sava, brat srpskog kralja Stefana Nemanjića. Skromni kaluđer sa ovog puta vratiće se kao arhiepiskop srpskih i pomorskih zemalja i sa tomosom o crkvenoj autokefalnosti.

Posle tamnih vekova mučnih promena crkvenih prilika, preveravanja i pokrštavanja, Sava je ispunio svoju zavetnu misao - podario je narodu sopstvenu crkvu, a time i jasan verski identitet, nacionalnu formu i budući kulturni kod.

Štaviše, prema rečima istoričara Stanoja Stanojevića, stvaranjem srpske narodne crkve Sava Nemanjić postao je u stvari osnivač - srpske nacije.

Srpska pravoslavna crkva, danas patrijaršija, ove godine proslaviće 800 godina svog postojanja. Jubilej je zaista nesvakidašnji, veliki i višestruko značajan, ne samo za Crkvu, već i za narod i državu.

Samostalnošću Crkve, srpski narod dobio je svoju duhovnu kuću, bogatu riznicu, najvernijeg učitelja i roditeljsku brigu, a kroz svetosavlje, i svoju prirodnu, narodnu ideologiju.

Srpska država, od srednjeg veka pa do danas, u Crkvi je stekla najvažnijeg saveznika, najrečitijeg savetnika i uvek budnog čuvara. Srpska crkva je kroz burnu istoriju sačuvala srpsku državu.

Književnik Milovan Vitezović kaže da je svetosavlje, koje je došlo zajedno sa samostalnošću Srpske crkve, u hrišćanskoj istoriji prvo stavljanje crkve u službu jednog naroda i ostvarenje jedinstva crkvene i političke vlasti.

- Srpska državna misao time je postala večna, jer vladari su smrtni, a sveci su večiti. Zato srpski narod nije nikada izgubio svest o državi, čak ni onda kada je izgubio. Ona je duhovno postojala, a Srpska pravoslavna crkva bila je dokaz njenog postojanja - kaže Vitezović.

Puno toga stalo je u poslednjih 800 godina na Balkanu - nebrojeno stradanja, uspona i padova, doba procvata i epoha mraka. Srpski narod, uporno i trpeljivo, hrišćanski, nosio se sa svim ćudima vremena i iskušenjima koje je pred njega nametalo. Uz njega i sa njim, uvek je bila i Srpska pravoslavna crkva.

Slikoviti su opisi srednjovekovnih pisaca o mongolskim i turskim ofanzivama, kada se narod sklanjao iz kapija svojih manastira. Mnogo vekova kasnije, u savremeno vreme, 1999. i 2004. godine, zidine i ikone Dečana i Pećke patrijaršije bile su jedina ostrva sigurnosti za Srbe sa Kosova i Metohije. Crkva je i u prošlosti, kao i danas, neuspavana uzdanica naroda i čuvar državne tradicije, čak i tamo gde Srbije više nema. A takvih prostora nije malo.

Srpska patrijaršija će na jesen obeležiti svoj jubilej. Centralno mesto proslave obeležavanja biće manastir Žiča, sedište prve srpske arhiepiskopije.

Istovremeno, u svim eparhijama SPC u Srbiji, regionu i rasejanju, molitveno, svečano i u znaku okupljanja naših ljudi biće proslavljen važan jubilej. Prirodno, u obeležavanju ove godišnjice učestvovaće i država, Srpska akademija nauka i umetnosti, ustanove kulture... Zbog svih istorijskih, kulturnih, duhovnih veza srpske države, Srba i Crkve, 2019. se s pravom smatra godinom univerzalnog jubileja srpskog naroda.

Kako poetično ističe Milovan Vitezović, Sveti Sava, osim što je prvi srpski svetitelj i prosvetitelj, osnivač Crkve i utemeljivač države i njenih zakona, zbog celokupnog svog dela je i prvi srpski potpis:

- Njegovim imenom se i danas potpisuje ceo srpski narod - kaže Vitezović.