Srpska pravoslavna crkva obeležava praznik posvećen Svetim mučenicima Sergiju i Vakhu koji je u narodu poznatriji kao Srđevdan.
Sudeći prema broju crkava Sveti Sergija i Vakha u primorju i zaleđu južnog Jadrana, Srđevdan je u srednjem veku bio rasprostranjen praznik, sa verovatno znatnim učešćem stanovništva u obeležavanju te krsne slave.
Posle cvetanja ovog kulta u Siriji od 4. do 7. veka, prostor zapadnog Balkana predstavljao je region sa snažnim uporištem kulta Sv. Sergija i Vakha tokom većeg dela srednjeg veka.
Poštovanje kulta Sv. Sergija i Vakha ostalo je i dalje zastupljeno u svojoj postojbini, među hrišćanima Sirije i Libana.
Stari je običaj da se na taj dan za ukrašavanje koriste palmine grančice. Na drugim prostorima Bliskog istoka, usled vekovne dominacije islama, njihov kult je zamro kako je nestajalo hrišćanskog stanovništva, pa je većina nekadašnjih crkava pretvorena u džamije.
Prevlast druge religije nije izbrisala prastare narodne običaje, pa Sv. Sergija pustinjski nomadi i danas smatraju svojim zaštitnikom.
Usled ubrzanih i čestih migracija stanovništva u 19. i 20. veku današnje stanovništvo sa Srđevdanom kao svojom krsnom slavom razbacano je širom prostora Balkana, i u većini slučajeva to su pojedinačne porodice, koje su se tokom vremena odvojile od svojih rodova.
Retki su primeri da na manjem geografskom prostoru bude veći broj porodica koje slave Srđevdan. Dosadašnja istraživanja pokazala su kao izuzetak selo Gorobilje kod Požege u Srbiji, koje još od 18. veka ima više porodica sa tom krsnom slavom.
Danas je Srđevdan jedna od manjih slava na prostorima Srbije, Crne Gore, Bosne i Hercegovine, delova Hrvatske.
Slava se obeležava 20. oktobra, odnosno 7. po julijanskom kalendaru, sa obaveznim paljenjem slavske sveće i pravljanjem slavskog kolača.
Foto: Pixabay.com
Srđevdan pripada slavama za koje se priprema mrsna hrana, izuzev ako sreda ili petak nisu dani slave. Svaka kuća koja slavi Srđevdan morala bi da ima ikonu Sv. Sergija i Vakha.
Na ikonama se Sv. Sergije i Vakho predstavljaju ili u običnim tadašnjim odorama sa krstom i mitrom, znakom mučeništva, ili, što je ređi slučaj, u vojničkoj opremi sa palminim grančicama u rukama. Ostali slavski običaji razlikuju se od jednog do drugog geografskog prostora, kao i kod ostalih slava.
Zemljoradnici (ratari) naročito paze da na Srđevdan ne izlaze sa volovima u polja, jer na taj dan ne valja orati. Veruje se da na taj dan i divlje zveri bivaju pitome i krotke.
Predanje kazuje da Sveti Srđa, na svoj dan, obilazi sve opančare, obućare i sa njima proslavlja, odnosno praznuje. Srpski narod smatra da je ovaj dan prava prirodna granica između jeseni i zime.
