Zlatni prsten kraljice Teodore, majke cara Dušana, pronađen je 1915. u manastiru Banjska. Njegova umetnička lepota, simbolika i priče o prokletstvu i dalje bude strahopoštovanje.
Već više od jednog veka traje enigma o zlatnom prstenu kraljice Teodore, majke cara Dušana Silnog. Ovaj jedinstveni primerak nakita, iskovan u zlatnim radionicama srednjovekovne Srbije, pronađen je 1915. godine u manastiru Banjska kraj Zvečana – i od tada njegova priča ne prestaje da intrigira istoričare, ljubitelje umetnosti, ali i tragače za misterijama.
Blago iz kraljevske grobnice
Prsten je, čitavih osam vekova, ležao sakriven u mraku grobnice, sve dok ga usred Prvog svetskog rata nisu pronašli tragači za Milutinovim blagom. Kada su na njegovoj glavi ugledali urezanog dvoglavog orla – simbol carskog porekla – bilo im je jasno da pred sobom imaju nakit vladarske porodice.
Ubrzo je otkriveno da je u pitanju grob kraljice Teodore Smilec, prve supruge Stefana Dečanskog i majke cara Dušana. Prsten je odmah predat regentu Aleksandru Karađorđeviću, koji je, prema predanju, i lično prisustvovao otkopavanju.
Umetnost i simbolika u zlatu
Teodorin prsten je pravo remek-delo zlatarstva. Izrađen je od zlata, ukrašen crnim nijelom, geometrijskim i floralnim motivima, kao i predstavama fantastičnih životinja. Natpis urezan na tamnoj podlozi glasi:
„Ko ga nosi, pomogo mu Bog“.
Ova formula nije bila posvećena samo jednoj osobi, već je imala univerzalnu zaštitničku ulogu – što prsten čini istovremeno i hrišćanskim simbolom i magijskim talismanom. U kombinaciji sa heraldičkim orlom i mitskim životinjama, predstavlja spoj moći, vere i mistike.
Njegova vrednost u srednjem veku bila je tolika da je odgovarala dvogodišnjem porezu jednog seoskog domaćinstva, što ga svrstava među najdragocenije predmete tog doba, navodi Serbian Times.
Od amajlije do prokletstva
Regent Aleksandar Karađorđević jedno vreme nosio je prsten kao amajliju – prvo na ruci, a zatim na lancu za sat. Međutim, ubrzo su se pojavile priče da je nakit uklet i da ne sme napustiti ruku Nemanjića.
Prsten kraljice Teodore 14v. manastir Banjska."кто га носи помози Бог" pic.twitter.com/2dwmzAZHFt
— Rotkvarija (@rotkvarija9) 17. јун 2018.
Preplašen, kralj je prsten poklonio svom prijatelju, advokatu Blagoju Barlovcu. Ni on ga nije dugo zadržao – u tajnosti ga je 1926. godine predao Narodnom muzeju u Beogradu.
Teorije zavere i alternativna istorija povezuju prsten sa smrću svojih vlasnika – kralja Aleksandra, ubijenog u Marseju 1934. godine, i advokata Barlovca, koji je ubrzo nakon predaje prstena preminuo. Time je pojačana legenda da prsten donosi nesreću onome ko ga nosi nedostojan carske krvi.
Tajne drugog prstena
Uz zlatni, sa ruke kraljice skinut je i srebrni prsten, manje vredan, ali podjednako zanimljiv. Pretpostavlja se da je završio u privatnoj kolekciji jedne moćne beogradske porodice, a kasnije i u inostranstvu. Danas se navodno nalazi u vlasništvu bogate srpske porodice, ali se ne zna da li i on nosi „ukletu“ sudbinu.
Ko je bila kraljica Teodora?
Kraljica Teodora Smilec bila je bugarska princeza, ćerka cara Smileca i prva supruga srpskog kralja Stefana Uroša III Dečanskog. Na srpskom dvoru boravila je od 1306. godine, a njen sin Dušan postao je prvi srpski car. Njena sudbina nakon 1314. ostala je nepoznata.
Autor: Marija Radić
