Planina Kosmaj nalazi se južno od Beograda u okolini Sopota i Mladenovca. Kosmaj je, posle Avale, najniža planina u Šumadiji, sa najvišim vrhom na 626 metara. Ima tri vrha koji se ističu: Mali, Goli i Rutavi.

Kosmaj je sve popularniji među turistima, s obzirom na to da se od centra Beograda nalazi na nepunih 60 kilometara, što znači da se stiže za najviše sat vremena, što zavisi od toga koju rutu izaberete.

Naziv Kosmaj nastao je od keltske reči cos, što znači šuma i predindoevropske reči maj u značenju planina. Međutim, Rimljani su Kosmaj prilagodili mitologiji, te označava stanište boginje Maje. U rimskoj epohi, Kosmaj je bio značajno rudarsko središte, a ruda gvožđa iskopavala se i pre dolaska Rimljana.

Kosmajci su učestvovali u svim značajnijim ratovima. Bili su vešti i hrabri ratnici. Učestvovali su u Boju na Kosovu 1389. godine. Priča se da je iz Popovića, Stojan Popović odveo na Kosovo 400 ratnika, a vojvoda Duča 80 konjanika. Takođe, prema legendi, pod Kosmajem rodio se Ivan Kosančić, poznati srpski junak u Boju na Kosovu protiv Turaka.

U Drugom svetskom ratu na području Kosmaja delovao je čuveni Kosmajsko-posavski partizanski odred, a palim borcima iz tog odreda je na vrhu planine podignut spomenik. O njegovom izgledu odlučivali su skultptor Vojin Stojić i arhitekta Gradimir Medaković.

Na planini postoji još jedan spomenik, iako mnogo skromnijih dimenzija, a nalazi se na vrhu Beli kamen. To je spomen kosturnica podignuta u čast stradalima u Prvom svetskom ratu, na kome su ispisani stihovi čuvenog srpskog pesnika Đure Jakšića.

MANASTIRI I MANIFESTACIJE

Na ovoj planini nalaze se i dva manastira, Tresije i Pavlovac, koja su od velikog kulturno – istorijskog značaja.

Mišljenja o vremenu gradnje manastira Tresije se pomalo razlikuju, ali ipak preovlađuje mišljenje da osnovan još 1309. godine u vreme kralja Dragutina. Konak za ovaj manastir položila je 1991. godine kneginja Jelisaveta Karađorđević.

Pod pokroviteljstvom manastira održavaju se manifestacije Pod lipama manastira Tresije i Dani Milovana Vidakovića, srpskog književnika koji je svoje detinjstvo proveo u selu Nemenikuća, na Kosmaju, a u toku prvog vikenda meseca septembra održava se takmičenje frulaša Srbije.

Manastir Pavlovac dobio je ime po potoku pokraj koga se nalazi, u selu Koraćica, na Kosmaju. Ktitor mu je destpot Stefan Lazarević, a sagrađen je krajem XIV veka.

Manastirski kompleks sastoji se od crkve, manastirskog konaka na južnoj strani i zgrade koja je verovatno bila letnjikovac despota Stefana Lazarevića.

PRIRODNE LEPOTE TURISTIČKOG BISERA

Planina obiluje bukovom i hrastovom šumom, prelepim i prostranim livadama i proplancima, a u podnožju su zastupljeni voćnjaci i njive.

Lov na Kosmaju je jako popularan, s obzirom na raznolikost divljači. Uglavnom se love zečevi, srne, fazani, jarebice, lisice i prepelice.

SMEŠTAJ I TURIZAM

Na obroncima Kosmaja nalazi se Country Club hotel Babe. Selo Babe i hotelski kompleks dobili su ime po rimskom prokuratoru Baebeniusu, koji je na ovim prostorima živeo u III veku nove ere i eksploatisao rudu olova, baš na mestu gde je sada sagrađen hotel. Kompleks je prava vazdušna banja, jer se nad Babama formira “ruža vetrova” gde se spajaju vazdušne struje sa Karpata i Mediterana.

U okviru kompleksa nalaze se: dva bazena na otvorenom, teren za mali fudbal, dva profesionalna teniska terena, tereni za rukomet, košarku, odbojku, teren za odbojku na pesku, trim staza, staze za šetnju, jezero namenjeno za sportski ribolov, padok i obeležene staze za jahanje.

Iz ponude se posebno izdvaja ergela konja.

KAKO DO KOSMAJA?

Do ove planine iz glavnog grada može se stići raznim pravcima. Najjednostavnije za orijentaciju, a ujedno i sa najboljim saobraćajnicama, jeste uputiti se autoputem od Beograda prema Nišu, ili ići Avalskim putem u pravcu prema Kragujevcu.

Ko voli brzinu i toliko ceni svoje vreme da čak i odlazak na izlet mora munjevito da obavi, najbolje je da izabere autoput: brzo će stići od Beograda do skretanja za Mladenovac (Mali Požarevac), a za korišćenje ove saobraćajnice moraće da plati 40 dinara. Zatim sledi kraća deonica puta do skretanja za Đurince. Orijentacije radi, na raskrsnici se nalazi motel pa je gotovo nemoguće ne uočiti je na vreme. Posle skretanja treba savladati još sedam kilometara i stiže se u Đurince. Tu treba preći prugu i posle četiri kilometra stižete u Sopot.

Odatle do vrha Kosmaja preostaje još pet kilometara relativno uskog puta.

Do iste tačke može se stći i Avalskim putem: Avala, Trešnja, Ralja, pa tako sve do Đurinaca, a potom se skrene ka Sopotu.

Ko voli usput da razgleda okoliš i uživa u prirodi i zelenilu, bolje je da izabere ovaj drugi pravac, tim pre što je put zanimljiv, istina krivudav ali bez rupa.