AKTUELNO

Na današnji dan umro je Nil Armstrong, prvi čovek koji je kročio na Mesec.

325 - U Nikeji je završen Prvi vaseljenski crkveni sabor. Sazvao ga je i rukovodio tokom zasedanja rimski car Konstantin Veliki. Na tom saboru osuđena je Arijeva jeres i uspostavljena doktrina o "Svetom trojstvu" odnosno "Simvol vere" upotpunjen docnije na narednom saboru u Carigradu. Tada je sprovedena i delimična reforma Julijanskog kalendara.

1270 - Umro je francuski kralj Luj IX, koji je tokom vladavine od 1226. uspeo da znatno ojača oslabljenu kraljevsku vlast. Predvodio je Šesti i Sedmi krstaški rat.

1530 - Rođen je ruski car Ivan IV Vasiljevič, nazvan Ivan Grozni (strašni). Prvi ruski vladar koji je uzeo titulu cara. Do tada su ruski vladari nosili titulu velikih kneževa pošto je u skladu s vizantijskom državno-pravnom koncepcijom titula cara pripadala samo vladaru Carigrada. Nakon što su Turci zaposeli "drugi Rim" pojavljuje se teorija o Moskvi kao "trećem Rimu". S ciljem stvaranja jake centralizovane države ojačao je carsko samodržavlje i suzbijao samovolju boljara. Vladao je veoma odlučno, brutalno, pa i hirovito, zbog čega je dobio poznati nadimak. Podigao je 1553. prvu štampariju u Rusiji, a 1584. izgradio je, radi jačanja trgovine sa zapadom Evrope, grad Arhangelsk na ušću Severne Dvine u Belo more. Potukao je Mongole (Tatare) i osvojio Kazan 1552. i Astrahan 1556, tako da je Rusija ovladala celim vodenim tokom Volge, a potom je pripojio Sibir. Sproveo je izvesne pravne reforme i prvi uveo regularnu vojsku. Jedan je od najvećih vladara u istoriji Rusije.

1744 - Rođen je nemački pisac, istoričar, filozof i protestanski teolog Johan Gotfrid fon Herder, koji je delom "Ideje o filozofiji istorije čovečanstva" znatno uticao na mladog Johana Volfganga Getea, književni pokret "Šturm und drang" i čitav nemački romantizam. Kao filozof pokušao je da izmiri materijalizam Baruha Spinoze sa idealizmom Vilhelma Lajbnica i bio je protivnik formalizma Imanuela Kanta. Jedno od njegovih glavnih dela je zbirka narodnih pesama "Glasovi naroda u pesmama" u kojoj su i četiri srpske pesme, uključujući "Hasanaginicu" u Geteovom prevodu. Bitno je doprineo popularisanju Srba, i Slovena uopšte, u intelektualnim krugovima na Zapadu.

1776 - Umro je škotski filozof, ekonomista i istoričar Dejvid Hjum, koji je kritikom verodostojnosti metafizike, odnosno preispitivanjem principa kauzaliteta, uzdigao empirističko filozofsko mišljenje u Engleskoj. Dao je značajan podsticaj kritičkoj filozofiji Imanuela Kanta i uticao na pozitivizam i logičko-empirističku filozofiju. Prethodnik je klasičnih engleskih ekonomista i tvorac kvantitativne teorije novca. Dela: "Rasprava o ljudskoj prirodi", "Moralni, politički i literarni ogledi", "Filozofski ogled o ljudskom razumu", "Političke rasprave", "Istraživanje principa morala", "Istorija Engleske", "Moj život".

1822 - Umro je engleski astronom nemačkog porekla Vilijam Heršel, koji je 1781. otkrio planetu Uran, što mu je donelo članstvo, a potom i položaj predsednika u Londonskom kraljevskom društvu. Otkrio je i dva od pet Uranovih satelita i dva Saturnova satelita. Osmatranjem maglina, dvojnih i mnogostrukih zvezda i proučavanjem Sunčevog sistema i galaksije Mlečni Put zaslužio je naziv tvorca zvezdane (stelarne) astronomije.

1842 - U Kragujevcu su ustavobranitelji s Tomom Vučićem Perišićem na čelu, podigli bunu seljaka. Neposredni povod bilo je nezadovoljstvo povećanjem poreza. Tada je oboren s prestola knjaz Mihailo Obrenović, posle čega je Vučić u Beogradu, kao "predvoditelj naroda", za knjaza proglasio Aleksandra Karađorđevića, koji će vladati Srbijom do 1858.

1867 - Umro je engleski fizičar i hemičar Majkl Faradej, koji je 1831. otkrio zakon elektromagnetske indukcije, što je naučni osnov elektrotehnike, a 1833. dva osnovna zakona elektrolize - osnov elektrohemije i učenja o elektricitetu. Otkrio je i vezu magnetnog polja i svetlosti, utemeljio učenje o fizičkom polju, unapredio hemiju i optiku. Njegovim imenom nazvana je merna jedinica za električnu kapacitivnost - farad (F) - i više efekata i uređaja: "Faradejev tamni prostor", "Faradejev efekat", "Faradejev cilindar", "Faradejev broj". Pošto Faradej nije bio stručni matematičar njegove ideje i pronalaske matematički je formulisao i razradio engleski teorijski fizičar Džejms Klerk Maksvel. Dela: "Eksperimentalna istraživanja u elektricitetu", "Eksperimentalna istraživanja u hemiji i fizici", "O raznim silama u prirodi", "Predavanja o hemijskoj istoriji jedne sveće".

1906 - Umro je srpski pisac Stevan Sremac, član Srpske kraljevske akademije, jedan od najistaknutijih realista u srpskoj književnosti. Gimnaziju i istorijsko-filološke studije završio je u Beogradu, gde ga je, iz rodne Sente, doveo ujak Jovan Djorđević, takođe poznati pisac. Bio je dobrovoljac u oslobodilačkim ratovima Srbije 1876-78. Veći deo života proveo je kao srednjoškolski profesor po provincijskim mestima Srbije. Pisao je duhovite pripovetke najčešće iz života provincije u kojima je opisivao naravi i specifične ljudske tipove, neretko utemeljene na realnim događajima. Pod naslovom "Iz knjiga starostavnih" objavio je poetizovane pripovetke iz prošlosti Srba. Ostala dela: drame "Ivkova slava", "Zona Zamfirova", romani "Pop Chira i pop Spira", "Vukadin", politička satira "Limunacija na selu".

1917 - Rođen je američki glumac režiser i producent Mel Ferer. Najpoznatiji je po ulogama u filmovima "Rat i mir", "Lili" i "Sunce se ponovo rađa". Režirao je i producirao filmove u kojima je glumila njegova supruga Odri Hepbern, kao što je triler "Sama u tami" iz 1967.

1930 - Rođen je škotski filmski glumac Šon Koneri, koji se proslavio glumeći u vreme hladnog rata britanskog tajnog agenta Džejmsa Bonda, lik iz priča engleskog pisca Jana Fleminga. Fleming koji je i sam bio obaveštajni agent je lik Džejmsa Bonda ustrojio po uzoru na srpskog obaveštajca Duška Popova, rođenog u Titelu u Bačkoj, koji je bio agent Kraljevine Jugoslavije i Britanije (lažno i Nemačke). Šon Koneri je u kasnijoj fazi igrao u ambicioznijim ostvarenjima, u kojima je potpunije izrazio raskošan glumački talenat. Filmovi: "Dr No", "Goldfinger", "Operacija grom", "Iz Rusije, s ljubavlju", "Dijamanti su večni", "Zaverenici", "Brdo izgubljenih", "Zardoz", "Ime Ruže", "Nikad ne reci nikad", "Pravedni cilj".

1972 - Kina je prvi put upotrebila veto u Savetu bezbednosti UN i usprotivila se prijemu Bangladeša u svetsku organizaciju.

1999 - Austrijska policija je u Beču, na osnovu naloga Haškog tribunala, uhapsila načelnika Generalštaba Vojske Republike Srpske general-pukovnika Momira Talića, koji je u glavni grad Austrije došao na poziv OEBS, organizatora međunarodnog seminara o vojnoj doktrini. Šef delegacije RS ministar odbrane general-pukovnik Manojlo Milovanović odmah potom je sa članovima delegacije u znak protesta napustio seminar.

2012 - Umro je Nil Armstrong, prvi čovek koji je kročio na Mesec. Na čelu posade kosmičkog broda "Apolo 11", čiji je glavni zadatak bio prvo iskrcavanje na Mesec, on je 20. jula 1969. bio prvi čovek koji je stupio na površinu jedinog prirodnog satelita Zemlje. Armstrong i Edvin Oldrin proveli su na Mesecu dva i po sata. Ubrzo potom napustio je NASA i postao profesor na Univerzitetu u Sinsinatiju.

2013 - Preminuo je Andrej Mitrović, istoričar, profesor Beogradskog univerziteta, dopisni član SANU. Na beogradskom Filozofskom fakultetu 1980. stekao je zvanje redovnog profesora na katedri za Opštu savremenu istoriju. Dela: "Vreme netrpeljivih", "Angažovano i lepo", "Srbija u Prvom svetskom ratu", "Raspravljanja sa Klio".

#Vremeplov

'